Modern Toplumun İnşası/Muammer Tuna-Hasan Şen-Zafer Durdu (2)

Nitekim moderniteyi karakterize eden özgürleşimci akıl, pozitif bilim, ilerleme gibi kavramların günümüzdeki anlam içeriğine kavuşması büyük oranda Aydınlanma sayesinde mümkün olmuştur.

İngiltere’de özellikle Locke, Newton, Hume öne çıkarken Fransa’da Voltaire, Diderot, d’Alembert, Rouseau, Helvetus, d’Holbach Aydınlanmanın taşıyıcıları olmuşlardır.

Turgot’un öncülük ettiği ve daha sonra Condorcet’in katkılarıyla gelişen ilerleme düşüncesi, ‘insanın zekasının’, tarihin ve toplumun sürekli ilerleme içinde olduğu inancından beslenmiştir.

Aydınlanmacı düşünürler, özellikle Fransız Aydınlanmacıları, kendilerine kitlelerin aydınlatılmasını genel bir görev olarak vermişler ve söz konusu etkinliği toplumsal bir projeye dönüştürmüşlerdir. D’Alembert ve Voltaire öncülüğünde yaşama geçirilen Ansiklopedi söz konusu projenin en somut örneğini oluşturmuştur.

Aydınlanmadan uçlanan ilerleme kavramı pozitivizmin en önemli özelliklerinden biridir. Nitekim pozitivizmin kurucusu sayılan Comte’un temel sloganı düzen ve ilerlemedir.

Modernite kavramı, her türlü kutsiyetten arındırılmış bir bakış açısını merkeze alan, pozitif akla kurucu bir rol yükleyen, bu bağlamda dünyayı anlamlandırmada aklı, bilimi temel ve vazgeçilmez başvuru kaynağı olarak gören bir dünyayı tarif eder.

Manheim’a göre, ‘modern dünyayı tanımlamaya başladığımızda akla ilk gelmesi gereken şey dünyanın rasyonelleşmesidir’.

Bu bağlamda sekülerleşme, salt siyasal açıdan din ve devlet işlerinin ayrılması anlamına gelen laiklikten farklı olarak, ‘sosyal ve kültürel alanın’ dinin etkisinden kurtarılmasıdır.

Modern devletlerin siyasal düzeni, çoğulculuk üzerine inşa edilen demokrasidir.

Reform ve Rönesans vurgusu, Weber’in modernliği açıklama modeline yani rasyonaliteye dayanmaktadır. Reform, ruhban sınıfı ile halk arasındaki duvarları kaldırmış, dünyevi eğilimleri serbest bırakmıştır. Rönesans’ın hümanist anlayışı ise bilim, hukuk ve sanatı herkes için ulaşılır kılmıştır.

Modernleşme Ward ve Rustow’un ifadeleriyle, ‘tüm çocukların öğrenime katılması, her köye yol ulaşması, herkesin askere alınması ve kazancın vergilendirilmesidir’.