Ulusların Zenginliği / Adam Smith (8)

Projeleri ile sermayeleri arasında orantı bulunmayan aklı başında kişilerin gerek para bulacak maddi karşılıktan gerekse ödünç alacak itibardan yoksun olma ihtimali, gelirleriyle orantısız harcama yapan savurganlıklarınınki kadardır. Projelerini gerçekleştirinceye kadar mal varlıkları biter, onunla birlikte itibarları da elden gider.

Ticaret karları olağanın üstünde seyrederse, hesapsız kitapsız ticaret hem büyük hem küçük tacirler arasında yaygın bir sorun haline gelir. Bu kişiler her zaman dışarıya olağandan daha fazla para göndermezler ama hem yurtiçinde hem de yurtdışında olağan miktardan daha fazla malı veresiye alarak ödeme vadesi, gelmeden önce mal karşılığını tahsil edecekleri umuduyla bunları uzak bir pazara gönderirler. Malın karşılığını tahsil edemeden ödeme günü gelip çatar ama gerek para bulmak gerekse ödünç para karşılığı sağlam güvence vermek için ellerinde hiçbir şey yoktur. Para kıtlığıyla ilgili genel şikayete yol açan şey, altında ve gümüşte herhangi bir kıtlık yaşanması değil, bu tür kişilerin ödünç para bulmakta ve borç verenlerin ödeme almakta çektikleri zorluktadır.

İnsanların parayı arzu etmeleri sırf para uğruna değildir, onunla satın alabileceklerinin uğrunadır.

Özel kişileri sermayelerini ne şekilde kullanmaları gerektiği konusunda yönlendirmeye kalkışan devlet adamı, kendisini çok ama çok gereksiz bir bakıcılığın altına sokmakla kalmaz, tek bir kişiye güvenle emanet edilemeyeceği gibi, ne türden olursa olsun hiçbir kurula ya da meclise emanet edilemeyecek bir yetkiyi, yani onu kullanmaya ehil olduğunu zannedecek kadar ahmak ve iddialı bir kişinin eline bırakılması hiçbir zaman böylesine tehlikeli olmayan bir yetkiyi de üstlenmiş olur.

Toplumun çalışması ancak sermayesinin artmasıyla orantılı olarak, sermayesi ise ancak gelirinden azar azar tasarruf edilebilenlerle orantılı olarak artabilir.

‘Pius quaestus stabilissmusque, minimeque invidiosus; minimeque male cogitantes sunt, qui in eo studio occupati sunt’ (Hakça kazanç en istikrarlı, en az nefret uyandıran kazançtır ve kendi işiyle gücüyle uğraşanlar, en az kötü niyet taşıyanlardır.