Hükümdar/Niccolo Machiavelli (3)

Bu nedenle sağduyulu bir hükümdar üçüncü bir yol tutmak zorundadır. Sarayına bilge insanları almalı ve ancak bir başka şeyle değil, sorduğu sorularla ilgili olarak konuşmalarına, gerçeği söylemelerine izin vermeli ve fikirlerini aldıktan, her şeyle ilgili bilgi edindikten sonra kendi başına karar vermelidir. Onlarla toplu olarak ve teker teker görüştüğünde öyle davranmalı ki ne kadar özgürce konuşulursa o kadar çok söylenenin kabul göreceğini herkes algılamalı.

Hükümdar her zaman görüş alışverişinde bulunmak zorundadır. Ama başkaları değil, kendisi istediği zaman yapmalıdır; dahası, kendisi sormadan, olur olmaz akıl vermeye kalkanların cesaretini kırmalıdır. Ama hükümdar çok soru sormalıdır. Ve sorduğu sorularla ilgili olarak gerçeği bilmek konusunda sabırla söylenenleri dinlemek zorundadır. Dahası, birilerinin çekinip de bir şeyleri kendisinden sakladığını duyduğu an öfkelenmelidir.